| sayım_nüfusu_sırası = | sayım_nüfusu_tarihi = 2021 | FR_dipnot = |
FR_tahminî_toplam_nüfus_tarihi = | FR_tahminî_toplam_nüfus = |
FR_tahminî_toplam_nüfus_sırası = | FR_metropol_nüfusu = |
FR_metropol_nüfusu_sırası = | FR_dipnot5 = | nüfus_yoğunluğu = |
nüfus_yoğunluğu_milkare = | nüfus_yoğunluğu_sırası = |
nüfus_yoğunluğu_dipnotu = | GSYİH_SAGP = $1,6 milyar |
GSYİH_SAGP_sırası = | GSYİH_SAGP_yılı = 2010 |
kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP = $2.581 (2011) |
kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP_sırası = | GSYİH_düşük = |
GSYİH_düşük_sırası = | GSYİH_düşük_yılı = |
kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük = | kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük_sırası
= | Gini = | Gini_sırası = | Gini_yılı = | Gini_kategorisi = | İGE
= | İGE_sırası = | İGE_kategorisi = | para_birimi = Ermeni
dramı (kullanılan)
Karabağ dramı (sembolik) | para_birimi_kodu
= AMD | zaman_dilimi = DAS | utc = +4
| yaz_zaman_dilimi = | yaz_utc = | takvim = | trafik_akışı = |
cctld = .nkr.am | ISO_3166_kodu = | telefon_kodu
= +374 47 (cep telefonları için +374 97) | dipnot_a = Anayasaya göre
"Diğer dillerin halk arasında konuşulması hakkında herhangi bir
sınırlama yoktur" denilmektedir. | dipnot_b = DKC'nin fiili yönetim
alanı. | dipnot_c = . .am, Ermenistan'ın internet
ülke alan kodudur. |kuruluş_yılı=|yaygın_adı=2020|yıkılış_yılı=}}
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (, Lerrnayin Gharabaghi Hanrapetut’yun) veya resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti (Ermenice: Արցախի Հանրապետություն, Arts’akhi Hanrapetut’yun),123 Güney Kafkasya'da yer alan de facto bir devlet. Hukuken Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ ve çevresindeki yedi Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde yer alan devletin toprakları, uluslararası toplum tarafından Ermenistan işgali altında olarak niteleniyor.
Şubat 2017'de gerçekleştirilen referandum ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olan ülke ismi Artsah Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Çoğunlukla Ermenilerin yaşadığı bölgede, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, Ermenistan'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmaların çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte Azerbaycanlılara yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorladı ve Karabağ bölgesi tamamen işgal edildi. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı referandum sonucuna göre bağımsızlık kararı alındı ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Ermenistan dahil hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş, devletin bağımsızlığını tanımadı.4
2020 Dağlık Karabağ Savaşı olarak adlandırılan çatışmaların sonunda varılan ateşkes ile Ermenistan, yenilgilerini resmi olarak kabul edip Karabağ'da geriye kalan işgal edilmiş topraklardan da Ermeni ordusunu çekmiştir ve bu çekilmeye paralel olarak da bölgeye Rus Barış Güçleri yerleştirilmiştir. 10 Kasım 2020 tarihinde imzalanan ateşkes bildirisi ile bölgenin güneyi Azerbaycan Cumhuriyeti'ne teslim edilmiştir. Bölgeye Rus Barış Güçleri ile beraber Türk Barış Güçlerinin de gelmesi hala hem Türk hem de Rus taraflarınca tartışılmakta olup resmi bir sonucu henüz açıklanmamıştır.56
Ermeni ve Batılı uzmanlara göre Urartu dönemine dayanan yazıtlarda bölgeden "Ardah", "Urdehe" ve "Atahuni" gibi çeşitli isimlerle bahsediyor.789 Ayrıca klasik tarihçi Strabon bölgeden "Orchistene" adıyla bahsetmiştir.10
David M. Lang tarafından ortaya atılan başka bir hipoteze göre "Artsah" ismi Artaksiad Hanedanı'nın kurucusu ve Ermenistan Krallığı'nın kralı I. Artaksias'tan (MÖ 190–159) gelmiştir.11
Halk etimolojisine göre isim "Ar" (Aran) ve "tsah" (odun, bahçe) (Aran Sisakean bahçeleri, Kuzeydoğu Ermenistan'ın ilk nahararı) kombinasyonundan türemiştir.12
Dağlık Karabağ ile ilgili günümüzdeki sorunların kökleri, Josef Stalin ve Kafkasya Bürosu tarafından verilmiş kararlara dayanır. 1917 Rus Devrimi'nden sonra Karabağ, Transkafkasya Demokratik Federasyon Cumhuriyeti'nin bir parçası olmuş, ancak bu Cumhuriyet kısa bir süre sonra ayrı Ermeni, Azerbaycan ve Gürcistan devletlerine dönüştürülmüştür. Takip eden iki yıl boyunca (1918–1920), Ermenistan ve Azerbaycan arasında Karabağ da dahil olmak üzere birçok bölgede bir dizi kısa savaş yaşanmıştır.
1918 Temmuz'unda, Dağlık Karabağ Birinci Ermeni Meclisi bölge yönetimini ilan etti ve bir ulusal konsey ve hükûmet oluşturdu.13 Daha sonra Osmanlı askerleri Karabağ'ı ele geçirdi.
I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisinden sonra İngiliz kontrolüne geçmiş bölgeye geçici olarak Khosrov bey Sultanov'u (Azerbaycan hükûmeti desteğiyle) genel vali olarak atadı.14
Şubat 1920’de, Karabağ Ulusal Konseyi, Azerbaycan’ın yargı yetkisini kabul etmesine rağmen, Karabağ’daki Ermeniler gerilla savaşına devam ederek anlaşmayı kabul etmediler.15 Anlaşma daha sonra Ermenistan'la birlik ilan eden Dokuzuncu Karabağ Meclisi tarafından iptal edildi.1617
Azerbaycan ordusu Karabağ'da savaşırken, Azerbaycan Bolşevikler tarafından işgal edildi. 1921'de Ermenistan ve Gürcistan, halkın desteğini almak için, Karabağ'ı Nahçıvan ve Zangezur ile birlikte Ermenistan'a tahsis edeceklerine söz veren Bolşevikler tarafından ele geçirildi. Bununla birlikte, Sovyetler Birliği'nin, Türkiye'de de komünizmin gelişeceğini uman geniş kapsamlı planları vardı. Bu yüzden Sovyetler Birliği, 3 bölgede de Ermeni çoğunluk olmasına rağmen, Zengezur’un Ermenistan’ın kontrolü altına gireceği, Karabağ ve Nahçıvan’ın da Azerbaycan’ın kontrolü altında olacağı bir bölünmeye karar verdi.18
Sonuç olarak, 7 Temmuz 1923'te Azerbaycan SSC'de kurulmuş Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'ndaki Sovyetler Birliği'nin sıkı kontrolü sayesinde, bölge üzerindeki çatışma on yıllar boyunca durmuştur.
1988 yılının başında Ermeniler ve Azeriler arasında bir dizi saldırı ve misilleme başlamıştır. Perestroyka ortamında Karabağ'daki Ermenilerin Azerbaycan rejimine karşı protestolar başlamıştır. Fakat bu muhalif hareket hızla siyasi örgütlenmeye dönüşmüş, demokrasi ve ulusal egemenliğini kazanmayı amaçlayan anti-komünist geniş bir ittifak olan Karabağ Komitesini oluşturulmuştur. 20 Şubat 1988'de Dağlık Karabağ Özerk Oblastı Ulusal Konseyinin Ermeni temsilcileri bölgenin Ermenistan ile birleşmesi için oy kullanmışlardır. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti resmî olarak buna yanıt vermemiştir. Fakat ulusal konseyin hareketi Sumgayıt'ta 26 ile 100'den fazla19 Ermeni'nin öldüğü pogroma yol açtı. Ermenistan'ın Spitak şehrinde ise Azerilere saldırıldı. Pogromlar başlayınca çok sayıda Ermeni ve Azeri göç etmek zorunda kalmıştır.20
7 Aralık 1988'de Spitak civarında meydana gelen ve Ermenistan'ın kuzey kesimini tahrip eden depremin ardından gelen karışık ortamda Sovyet yetkilileri Karabağ Komitesinin önderlerini tutuklayarak karşı hareketin büyümesini engellemeye çalışmıştır.21
Ancak Ermeni milliyetçilerinin desteği olmadan Ermenistan'ı yönetmek için Ermenistan Komünist Partisi'nin giriştiği uygulamalar siyasi krizi derinleştirmiştir. Mart 1989'da seçmenlerin çoğu, Sovyetler Birliği'nin Yüksek Halk Temsilciler Meclisi genel seçimini boykot etmiştir. Karabağ Komitesi üyelerinin serbest bırakılması için gösteriler düzenlenmiş ve Mayıs ayında yapılan Ermenistan Yüksek Sovyeti seçiminde Ermeni seçmenler Karabağ davasını destekleyen temsilcileri seçmişlerdir. Seçimden sonra Karabağ Komitesi üyeleri tahliye edilmişlerdir.22
Mihail Gorbaçov Karabağ sorunu çözmek için Özel Yönetim Komitesi'ni kurmuş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerklik haklarının artırılmasını önermiştir.23
Haziran 1989'da Levon Ter-Petrosyan önderliğinde çok sayıda gayriresmî milliyetçi örgütler birleştirilerek Bütün Ermeni Hareketi (Հայոց Համազգային Շարժում Hayots Hamazgain Sharzhum) kurulmuş ve Ermenistan hükûmeti de resmen onaylamıştır. Hem Bütün Ermeni Hareketi hem de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde kurulan Azerbaycan Halk Cephesi, Özel Yönetim Komitesi'nin kaldırılmasını istemiştir. Ermeniler bölgenin Ermenistan'ın bir parçası olması gerektiğini, Azeriler ise Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerkliğinin kaldırılmasını savunmuştur.24
Ağustos 1989'da Karabağ'daki Ermeniler kendi Ulusal Konseyi'ni seçmiş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden ayrılması ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'yle birleştiğini açıklamıştır.25
Eylül 1989'da Azerbaycan, o zamana kadar Ermenistan'ın diğer Sovyet cumhuriyetlerinden yaptığı ithalatın %90'ını karşılamakta olan hayati yakıt ve besleme hatlarına karşı ekonomik abluka uygulamaya başlamıştır.26
Kasım 1989'da SSCB Yüksek Sovyeti Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nin özerkliğini kaldırılıp doğrudan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasına dair karar almıştır. Fakat Sovyetlerin politikası ters etki yaratmış ve Aralık 1989'da Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti ile Karabağ Ulusal Konseyi'nin ortak oturumu, Moskova'nın kararını geçersiz sayarak Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan ile birleştiğini açıklamıştır.27
Şubat 2017'de gerçekleştirilen 2017 Dağlık Karabağ Cumhuriyeti anayasa değişikliği referandumu ile seçmenin %90'ının onayı ile ülke ismi değiştirilmiş ve yarı başkanlık yönetim sisteminden tam başkanlık yönetim sistemine geçilmiştir.28
27 Eylül 2020 itibarıyla başlayan 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 2. Dağlık Karabağ savaşı, 10 Kasım 2020 günü Rusya arabuluculuğu ile imzalanan ateşkes anlaşması çerçevesinde sonlandırıldı. Azerbaycan'ın rayon olarak adlandırdığı ve Ermeni güçleri tarafından işgal altında tutulan idari bölgeler, Azerbaycan'ın kontrolüne geçti. Ancak geçmişte Ermenilerin işgali altında bulunan Laçin bölgesinde 5 kilometre derinliğe sahip bir koridor ile Karabağ veya Ermenilerin adlandırması ile Arthas'a bağlantı sağlanacak. Hankendi gibi nüfusun önemlice bir kısmı Ermenilerden oluşan şehirler Ermenistan'ın, Şuşa gibi geçmişte nüfusun önemli bir kısmını Türklerin oluşturduğu şehirler ise Azerbaycan'ın kontrolünde olacak.
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti 7 il ve 1 başkentten oluşmaktadır. Ancak bu illerden bazıları tamamen bazıları da kısmen Azerbaycan kontrolünde olan topraklardan oluşmaktadır. Şaumyan Bölgesi, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir parçası değilken, Şaumyan temsilcileri oblast ile birlikte bağımsızlıklarını ilan ettiler ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin ilanıyla Şaumyan bölgesi de Ermeniler tarafından tanınmayan cumhuriyetin bir toprağı olarak kabul edildi.29
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlık ilanının ardından Azerbaycan hükûmeti oblastın özerkliğini kaldırdı ve yerine Azerbaycan bölgelerini kurdu. Sonuç olarak tek taraflı bağımsızlığını ilan etmiş Dağlık Karabağ'daki bazı şehirler Azerbaycan yönetimindeki şehirlerle kesişirken diğer birimler farklı sınırlara sahipti. Aşağıda Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illeri ile Azerbaycan rayonlarının karşılaştırmalı bir tablosu bulunmaktadır:30
| # | Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ili31 | Nüfus (2005) | Merkez | Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir parçası mıydı? | De jure olarak |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Şaumyan | 2.560 | Karvaçar | Hayır | Goranboy Rayonu'nun güneyi ve Kelbecer Rayonu'nun batısı |
| 2 | Martakert | 18.963 | Martakert | Kısmen | Kelbecer'in doğusu, Terter'in batısı ve Ağdam Rayonu'nun bir parçası |
| 3 | Askeran | 16.979 | Askeran | Kısmen | Hocalı, Agdam'ın bir parçası |
| 4 | Martuni | 23.157 | Martuni | Kısmen | Hocavend Rayonu'nun kuzeyi, Ağdam'ın bir parçası |
| 5 | Hadrut | 12.005 | Hadrut | Kısmen | Hocavend'in güneyi, Cebrayıl Rayonu, Füzuli |
| 6 | Şuşi | 4.324 | Shushi | Evet | Şuşa Rayonu |
| 7 | Kaşatag | 9.763 | Berdzor | Hayır | Laçın, Kubadlı, Zengilan |
| 8 | Stepanakert (başkent) | 49.986 | Stepanakert | Evet | Hankendi |
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, başkanlık sistemiyle yönetilen demokratik (2017 referandumundan sonra başkanlık sisteminde değişikliğe gidildi) bir de jure devlettir. Başbakanlık makamı kaldırıldı ve yürütme gücü artık hem devlet başkanı hem de hükûmet başkanı olan cumhurbaşkanının eline geçti. Başkan, en fazla iki ardışık beş yıllık dönem için doğrudan seçilir.32 Şu anki başkan, 21 Mayıs 2020 tarihinde başkanlık yeminini eden Arayik Harutyunyan'dır.33Ulusal Meclis, tek kamaralı bir yasama organıdır. 5 yıllık dönem için seçilen 33 üyesi vardır.34 Seçimler çok partili bir sistem içinde gerçekleşir. 2009 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, Amerikan STK'sı Freedom House'ın medeni ve siyasi haklar açısından özgürlükler sıralamasında Ermenistan ve Azerbaycan'dan daha üst sıralara yerleşti.353637 Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde yapılan seçimlerin hiçbiri diğer ülkeler ve Avrupa Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı gibi kuruluşlar tarafından tanınmamakta ve bazı ülkeler tarafından "sorunun kaynağı" olarak gösterilmektedir.383940
Uluslararası alanda tanınmayan de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti büyük ölçüde Ermenistan'a bağımlıdır. Buna karşın Ermenistan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni tanımamaktadır.41
3 Kasım 2006'da dönemin Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Arkadi Gukasyan, Dağlık Karabağ anayasasının taslağı üzerine referandum yapılması için bir kararname imzaladı.42 Referandum aynı yılın 10 Aralık tarihinde gerçekleşti ve katılımcıların %98.6'sı anayasanın değişmesi yönünde oy kullandı.43 Belgenin ilk maddesi, alternatif olarak Artsah Cumhuriyeti olarak adlandırılan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni "sosyal adalet ve hukukun üstünlüğüne dayalı egemen, demokratik bir devlet" olarak tanımlıyordu.4445 100'den fazla sivil toplum kuruluşu, uluslararası gözlemci ve gazeteciler referandumun yüksek bir uluslararası standarda sahip olduğunu belirterek referandumu olumlu yönde değerlendirdi.46
Ancak referandum, meşru olmadığı gerekçesiyle oylamayı reddeden Avrupa Birliği, AGİT ve GUAM gibi hükûmetler arası kuruluşlar tarafından sert bir şekilde eleştirildi.4748 AB, bir "anayasa referandumunun" gerçekleştiğinin farkında olduğunu ancak sorunun sadece Azerbaycan ile Ermeniler arasında yapılacak bir müzakere ile kalıcı bir çözüme ulaşabileceğini vurguladı.49 Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Terry Davis ise referandumun tanınmayacağını, dolayısıyla bir önemi olmadığını söyledi.50
Referandum, Azerbaycan'ı destekleyen ve Ermenistan ile tarihsel olarak sorunlar yaşayan Türkiye tarafından da eleştirildi.51
20 Şubat 2017'de, katılım oranının %76 olduğu başka bir referandum düzenlendi ve yeni anayasa için %87.6 oranında evet oyu çıktı.
Diğer değişikliklerin yanı sıra bu yeni anayasa, hükûmeti yarı başkanlıktan tam başkanlık modeline çevirdi. "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Anayasası"nın ismi "Artsah Cumhuriyeti Anayasası" olarak değiştirildi, ancak her ikisi isim de ülkenin resmî isimleri olarak kaldı.5253 Referandum 2016 Dağlık Karabağ çatışmalarına bir yanıt olarak görülmüştür.54
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Hankendi bölgesinde bulunmakla beraber Dışişleri Bakanlığı görevini Kevork Petrosyan yürütmektedir. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin farklı ülkelerde 5 dış temsilciliği bulunmaktadır. Bu temsilcilikler çeşitli konularda bilgi sunup barış sürecinin yürütülmesine yardımcı olma görevlerini yapmaktadır.55 Ülkenin daimi temsilcilikleri şu şekildedir:
Ermenistan Daimi Temsilciliği (Erivan): Karlen Avetissyan
Amerika Birleşik Devletleri Daimi temsilciliği (Washington): Vardan Barseğiyan
Avustralya Daimi Temsilciliği (Sidney): Varoujan İskenteryan
Orta Doğu ülkeleri Daimi Temsilcisi ( Lübnan/Beyrut): Karapet Kababcan
Tanınmayan bazı ülkeler tarafından tanınsa da hiçbir BM üyesi Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanımamaktadır. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri'nin çeşitli alt idare birimleri Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bağımsızlığının tanınması için hükûmete çağrı yapmıştır:
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu, 15.000-20.00075 civarında subay ve erlerden oluşturulmaktadır. Personelleri, çoğunlukla Karabağ ve Azerbaycan'ın muhtelif yerlerinden gelen Ermeniler ile oluşturulmaktadır. Yüksek oranla Sovyet Ordusu'nun bıraktığı silahlardan Kalaşnikof tüfeği, tank, ağır top ile iyi donatılmaktadır. Kayda değer miktarda Ermenistan'ın silah ve malzeme desteğini almaktadır.76
2001 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin raporlarına göre ülke nüfusunun 95% Ermeni, diğer büyük etnik gruplar ise Süryaniler, Rumlar ve Kürtlerdir.77 Mart 2007 tarihinde yerel hükûmet nüfusun 138.000 olduğunu belirtti. Ülkede yıllık doğum oranının 2200-2300 aralarında olduğu, 1999 senesine göre yaklaşık 1500 kişilik bir artış olduğu söylendi.
2000'e kadar, ülke sınırları içinde net göç olumsuz yönde oldu.78 2007'nin ilk yarısında, 1,010 doğum ve 659 ölüm olduğu, 27 kişinin göç ettiği bildirildi.79
Yaş gruplarına göre: 15.700 (0-6), 25.200 (7-17) 75.800 (18-59) ve 21.000 (60+)
Şehir ve İllere (Tekil: Marz, Çoğul: Marzer) göre:
| İl (Marz/Marzer) | Yönetim merkezi | Nüfus (2005)80 | Nüfus (2006)81 | Yüzölçümü (km²)82 | Yoğunluğu (kişi/km²)83 |
|---|---|---|---|---|---|
| Hankendi | 49.986 | 50.400 | 25.66 | 1.948.01 | |
| Askeran | Askeran | 16.979 | 17.000 | 1.221.92 | 13.90 |
| Hadrut | Hardut | 12.005 | 12.400 | 1.876.80 | 6.40 |
| Martakert | Martakert | 18.963 | 18.900 | 1.795.10 | 10.56 |
| Martuni | Martuni | 23.157 | 23.100 | 952.20 | 24.35 |
| Şaumyan | Şaumyan | 2.560 | 2.800 | 1.829.80 | 1.40 |
| Şuşa | Şuşa | 7.324 | 4.500 | 381.30 | 11.34 |
| Kaşatag | Laçın | 9.763 | 8.600 | 3.376.60 | 2.89 |
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti nüfusu 1:
| Yıl | Nüfus (000s) | Kentsel | Kırsal | Doğum oranı | Ölüm oranı | NGR | Net Göç |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2000 | 134.4 | 68.4 | 66.0 | 16.6 | 8.8 | 7.7 | 16.1 |
| 2001 | 135.7 | 68.7 | 67.0 | 17.0 | 7.9 | 9.1 | 11.5 |
| 2002 | 136.6 | 69.3 | 67.3 | 16.0 | 9.1 | 6.9 | 4.9 |
| 2003 | 137.0 | 69.1 | 67.9 | 15.0 | 9.0 | 6.0 | 1.3 |
| 2004 | 137.2 | 69.8 | 67.4 | 15.3 | 9.5 | 5.8 | -2.6 |
| 2005 | 137.7 | 70.5 | 67.2 | 14.6 | 9.2 | 5.4 | 1.7 |
| 2006 | 137.7 | 70.8 | 66.9 | 15.3 | 9.0 | 6.3 | -3.2 |
Dağlık Karabağ'ın ulaşım sistemi savaş sürecinde ağır hasarlara görmüş olsa da Kuzey-Güney Karabağ karayolu, ulaşım sisteminin geliştirilmesini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır.84
uzunluğundaki Hadrut-Hankendi-Askeran-Martakert karayolu, yerel halka göre, Dağlık Karabağ'ın cankurtaran halatıdır ve Hayastan Bütün Ermeniler Vakfı tarafından bağışlanan 25 milyon dolar yolun yapımı için tahsis edilmiştir.8586
Başkentin yaklaşık doğusunda yer alan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin tek sivil havaalanı olan Hocalı Havalimanı, 1990'da savaşın başlamasından bu yana kapatıldı. 2011 başından itibaren havalimanını yeniden açılması planlandı ve ismi belirtilmeyen "hayır kurumlarından" havalimanın yeniden inşası için yaklaşık 1 milyar dram (2.8 milyon $) toplandı. 2009 yılının sonlarında yeni bir havaalanı terminali inşa edilmeye ve pist onarılmaya başlandı. Havalimanının kesin olmayan durumu, IATA sözleşmeleriyle beraber diğer ülkelerle doğrudan hava iletişimini neredeyse imkansız hâle getirmektedir.87 Başlangıçta ilk ticari uçuşların 9 Mayıs 2011'de başlatılması planlansa da Dağlık Karabağ yetkilileri 2011 boyunca açılış tarihini sürekli ertelediler.88 Mayıs 2012'de, Dağlık Karabağ Sivil Havacılık İdaresi Başkanı Tigran Gabrielyan, havalimanının 2012'nin ortasında faaliyete geçeceğini duyursa da89 Azerbaycan, havalimanını kullanan uçakları düşürmekle tehdit ettiği için, güvenlik nedeniyle, havaalanı hâlâ kapalı durumdadır.
Dağlık Karabağ'ın eğitim sistemi siyasi sorunlar ve gerçekleşen çatışmalar yüzünden kötü durumdadır. Fakat Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne Ermenistan ve Ermeni diasporasından gelen ciddi yardımlar ile çoğu okul yeniden inşa edildi. Cumhuriyet'te 200 yakın bölgede yaklaşık 250'ye yakın okul vardır. Öğrenci nüfusu tahminlere göre yaklaşık 20.000 kişidir, yarısından fazlası başkent Stepanakert şehrindedir.
Karabağ Devlet Üniversitesi, Ermenistan ve Dağlık Karabağ hükûmetinin ortak çabaları ile merkezi kampüsü Stepanakert kentinde olmak üzere açılış töreni 10 Mayıs 1992 tarihinde gerçekleşti ve hizmete girdi.
Erivan Üniversitesi ayrıca Hankendi'nde bir kampüs açmıştır.
Sarkis Bağdasaryan'ın eserlerinden "Biz Dağlarımızız" (Մենք ենք մեր սարերը Menk yenk mer sareri) Hankendi'nde bulunmaktadır.90 Bu anıt Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin semboli olarak geniş ölçüde kabul edilmektedir. Süngertaşı kayasından yapılan yaşlı erkek ve kadın, Karabağ'ın dağ halkını temsil etmektedir. Doğu Ermenicesi'nde "Nine ve Dede" (Տատիկ և Պապիկ Tatik yev Papik) olarak da bilinen heykel, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti armasında belirgin bir şekilde kullanılmaktadır.
Azat Artsah, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin resmî gazetesidir.
Spor alanında faaliyetler Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde Dağlık Karabağ Kültür ve Gençlik Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir.
Futbol, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde en popüler spordur. Hankendi'nde inşa edilmiş bir futbol stadyumu vardır. 1990'larda başlayarak, bazı Karabağ takımları Ermenistan Cumhuriyeti'ndeki Ermeni Ligi'ne katılmaya başladı. Ayrıca basketbol ve voleybol olmak üzere diğer sporlar ile de ilgilenilmektedir. Martakert'te yelkencilik alanında etkinlikler yapılır.
Dağlık Karabağlı sporcular, Erivan'da düzenlenen Panermeni Oyunları'na katılmaktadır.
Resmî web siteleri:
Medya:
Diğer
Orijinal kaynak: dağlık karabağ cumhuriyeti. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Chorbajian, Levon; Donabedian Patrick; Mutafian, Claude. The Caucasian Knot: The History and Geo-Politics of Nagorno-Karabagh. NJ: Zed Books, 1994, p. 52 ↩
Ulubabyan, Bagrat. «Արցախ» (Arts'akh). Armenian Soviet Encyclopedia. vol. ii. Erivan: Armenian Academy of Sciences, 1976, ss. 150–151. ↩
Christopher Walker. The Armenian presence in Mountainous Karabakh, in John F. R. Wright et al.: Transcaucasian Boundaries (SOAS/GRC Geopolitics). 1995, s. 91 ↩
Lang, David M.The Armenians: a People in Exile. Londra: Unwin Hyman, 1988, s. ISBN . ↩
Mkrtchyan, Shahen. Treasures of Artsakh. Erivan: Tigran Mets Publishing, 2000, s. 10. ↩
, New England Center for International Law & Policy ↩
Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal by Tim Potier. ↩
Service, Robert. Stalin: A Biography. Cambridge: Harvard University Press, 2006 p. 204 ↩
Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, pp. 19-21. ↩
freedomhouse.org: Map of Freedom in the World , Freedom House, 2009 ↩
freedomhouse.org: Map of Freedom in the World , Freedom House, 2009 ↩
freedomhouse.org: Map of Freedom in the World Freedom House, 2009 ↩
Levon Chorbajian, Patrick Donabedian, Claude Mutafian, The Caucasian Knot: The History and Geopolitics of Nagorno-Karabagh, Zed Books, London, 1994, ISBN 1-85649-288-5, ss. 13-18. ↩
Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, s. 74. ↩
Regnum News Agency. Nagorno Karabakh prime minister: We need to have at least 300,000 population . Regnum. 9 Mart 2007. 9 Mart 2007 tarihinde erişildi. ↩
"«Հայկական ժամանակ».Ստեփանակերտի օդանավակայանը վերջապես շահագործման կհանձնվի " (Haykakan Zhamanak: Stepanakert Airport will Finally Become Operational). Yelaket Lratvakan. 30 Mayıs 2012. ↩
Hrair Khatcherian, Artsakh: A Photographic Journey, ISBN 0-9697620-0-7, p. 49. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page